ج٫ آبان ۲۵ام, ۱۴۰۳

پیام گِل‌نِبِشته‌های هخامنشی به ما چیست؟

یکی از سوالاتی که بسیاری آن را مطرح می کنند این است که پیام گِل‌نِبِشته‌های هخامنشی به ما چیست و آن ها چه می گویند؟

به گزارش توریسم اینترنشنال؛ رمزگشایی از پیام آثار تاریخی همواره یکی از حوزه های مورد علاقه بشر بوده و شبیه به ارتباط گرفتن با مردمان قرون و اعصار گذشته است.

آثار تاریخی، نقاشی‌‎ها، حکاکی‌ها و الواح گلی هر کدام پیامی در دل خود دارند، این که مردمان گذشته در عمق تاریخ، چگونه می‌اندیشیده‌ و می‌زیستند، چه نوع حکومت‌هایی داشتند و چگونه در کنار هم یک جامعه را تشکیل می‌دادند و با وفاق مسائل دوران خود را حل می‌کردند، اکنون این شواهد و آثار برای ما «میراث فرهنگی» است.

تاریخ با ما سخن می‌گوید، فیلم‌ها، کتاب‌ها، موزه‌ها، اسناد و هر اکتشافی برای ما از اعماق تاریخ و زیست فرهنگی و اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مردمان قدیم از تمدن‌های گذشته روایت‌های شگفت انگیزی دارند می‌کنند. دیوار نوشته‌ها نقاشی‌ها، معماری‌های قدیم، هر آنچه که میراث فرهنگی یک کشور است، چه در معرض دید باشند یا به تازگی کشف شوند، داستانی و ماجرایی و پیامی برای ما دارند. الواح تاریخی و گلنبشته‌ها نیز چنین هستند.

در میان آثار مسترد شده به ایران از کشورهای خارجی، گل‌نبشته‌ها (الواح) مربوط به دوره هخامنشی، یکی از پرخبرترین و جذاب ترین محموله های استردادی است که تا کنون در قالب ۶ محموله ایران برگردانده شده‌اند. ششمین محموله شامل ۱۱۰۰ قطعه لوح تاریخی به زبان و خط عیلامی، است که پنجم مهر ماه ۱۴۰۳ همزمان با بازگشت مسعود پزشکیان رئیس جمهوری از سازمان ملل متحد آمریکا به کشور بازگردانده شد.

استرداد این اشیاء تاریخی نتیجه رایزنی‌های فشرده وزارت امور خارجه، وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و معاونت حقوقی رئیس‌جمهوری با موسسه شرق‌شناسی شیکاگو است که پیش از این هم در ۵ مرحله و در مجموع، ۵ هزار و ۷۶۸ قطعه از این الوح تاریخی به کشور بازگردانده شده است.

تا کنون ۶ هزار و ۸۶۸ قطعه از این الواح در سال‌های ۱۳۲۷، ۱۳۳۰، ۱۳۸۴، ۱۳۹۸، ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ به کشور بازگشته است و قرار است مابقی الواح که شامل ۸ هزار و ۱۰۰ قطعه است نیز در مدت ۵ سال آینده به کشور بازگردانده شوند.

گل‌نبشته‌ها کجا و کی کشف شده‌اند؟

الواح گلی در فاصله سال‌های ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۴ در مجموعه تخت جمشید در یک محل کشف شدند، اما به دلیل فقدان دانش بازخوانی آنها در کشور، طی توافقی به موسسه شرق‌شناسی آمریکا ارسال شدند تا مورد بازخوانی قرار گرفته و اطلاعات ارزشمند آنها استخراج شود.

در سال ۱۳۱۱ هنگام ریل‌گذاری برای تخلیه خاک‌های کاوش ایوان شمالی تخت‌جمشید، در گوشه شمال شرقی تختگاه کاوشگران با بخش بایگانی هخامنشیان برخورد کردند، ۳۰هزار لوح گلی از آنجا کشف شد، در کاوش‌هایی که در خزانه هخامنشیان انجام شد هم ۳ هزار لوح گلی دیگر نیز کشف شد.

گل‌نبشته‌ها به ما چه می‌گویند؟

این الواح حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره نظم، ساختار و کارکردهای حکومت، خدمات اجتماعی از قبیل بیمه و خدمات ارائه شده به اقشار مختلف اجتماعی از جمله زنان باردار و افراد ناتوان، اطلاعات دیگر زیست اجتماعی، عمومی و خصوصی و اطلاعات عمومی کشور است.

البته دانش و فن حسابرسی مالی، نظام مالیاتی و آمار علاوه بر منطقه حکومت دوران هخامنشی، همزمان در منطقه بین‌النهرین در دوره آشور و بابل هم وجود داشته است. آنجا هم از این نوع گل‌نوشته‌ها وجود دارد، اما در دوره هخامنشی تعداد بسیار زیادی بوده که در بایگانی‌های مختلف هخامنشی کشف شده است.

چرا گل‌نبشته‌ها از کشور خارج شد؟

در زمان کشف الواح برای خوانش گل‌نوشته‌های هخامنشی متخصص نداشتیم و این گل‌نوشته‌ها به آمریکا منتقل شد؛ قرار بر این بود سالانه ۳۰۰ لوح خوانش و به ایران بازگردانده شود، حدود ۵هزار لوح خوانده شد و تا سال ۱۳۲۱ بیش از ۳هزار لوح به ایران برگردانده شد، اما بعد از آن دیگر این الواح گلی به ایران برنگشت.

این لوح‌ها با موافقت دولت وقتِ ایران در ۵۰ صندوق چوبی شامل حدود ۲۰۰۰ جعبه‌ مقوایی و چند پیت نفتی که در تخت جمشید به پارافین آب‌ شده آغشته شده بودند، از طریق بوشهر به آمریکا و برای مطالعه و بررسی به دانشگاه شیکاگو امانت داده شد.

در همان زمان، قرارداد و موافقت‌نامه‌ای نیز تدوین شد که در آن آمده بود «ایران لوح‌هایی گلی را برای خوانش‌ و رمزگشایی به امانت به دانشگاه شیکاگو که مشغول کاوش تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) است، می‌سپارد».

حدود ۶۰۰ گل نوشته را استاد عبدالمجید ارفعی (عیلام‌شناس) را ترجمه کرد حدود ۲۵۰۰ لوح را نیز ریچارد تریدول هَلک (عیلام‌شناس و آشورشناس)، و تعدادی را هم جرج گلن کامرون (متخصص زبان های شرقی در دانشگاه شیکاگو) خوانش کردند و نتایج آن منتشر شده است.

البته همه گل‌نوشته‌های هخامنشی سالم نیستند، برخی شکسته برخی هم تکه شده و نیمه است، دکتر ارفع به عنوان تنها متخصص و استاد زبان عیلامی به خوانش ادامه داد، این روند در موسسه مطالعاتی شیکاگو ادامه داشت و نتایج آن هم مرتب منتشر می‌شد و همچنان هم این خوانش ادامه دارد.

گل‌نوشته‌های هخامنشی بیشتر اسناد حسابرسی، حسابداری و امور مالیاتی و دستمزدهای کارگران آن زمان هستند که از دوره هخامنشی باقیمانده است، اکثرا به زبان عیلامی و خط میخی است و تعدادی هم به زبان آرانی و فارسی باستان است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *