آیینی اسلامی با ریشه ای کهن

ایام محرم فرصتی است برای هنرمندان ایرانی که روایتگری رویدادی مهم در تاریخ اسلام را در قالب نمایشی زیبا و جان سوزی به دید همگان برسانند  در گسترش گردشگری آئینی یاری رسان باشند.

به گزارش توریسم اینترنشنال؛ ایران زمین مهد هنر و آئین‌های مختلفی است که از سال‌های دور در خرده فرهنگ‌های ملی و مذهبی اهالی این مرز و بوم نهادینه شده است.

ماه محرم و فرا رسیدن ایام عزاداری سالار شهیدان(ع)، یکی از مهمترین و ریشه دارترین آدابی است که ایرانیان از دیرباز تا کنون به رسم مسلمانی و همراهی با امام شهیدان(ع)، آن را پاس داشته و در این مسیر هنرنمایی‌های زیادی به خرج داده اند.

صنایع دستی و هنرهای آئینی ایرانیان مملو از نقوش و طرح ها و آوا و نواهایی است که هر کدام در نوع خود پیام آور درسی از درس های عاشوراست.

و در این ایام، از کوچه پس کوچه های شهرها و روستاهای خراسان جنوبی که میگذری، با شنیدن صدای رجز خوانی و بانگ «هل من مبارز»، نگاهت به برق کلاه خودها و شمشیرها گره میخورد و در تار و پود پر نقش و نگار لباس ها گم می شوی و ناخواسته دستت به سمت پر کلاهی کشیده می شود که صاحبش شمشیر بر طفلی کشیده و با شنیدن ناله «وا ابتا و وا عما» اشک پهنای صورتت را می پوشاند.

و اینجاست که جمع هنرهای خلاقانه ایرانی را در قالب یک نمایش میدانی کهن برانداز می کنی و ساعتی را در حزن و شگفتی با دیدن تعزیه می‌گذرانی.

هنری قدیمی که در خراسان جنوبی قدمتی۵۰۰ ساله دارد. برای بیشتر  دانستن از این هنر پای صحبت یک کارشناس میراث فرهنگی می نشینیم.

کارشناس مردم شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی، با بیان اینکه هنر تعزیه خوانی یا شبیه خوانی بخش جدا نشدنی مراسم عزاداری مردم برخی نقاط استان خراسان جنوبی از جمله قاینات به ویژه در ایام محرم است، گفت: این هنر سینه به سینه از گذشته تا به حال به ارث رسیده و همچنان مورد توجه مردم است.

فریبا کاهنی با بیان اینکه در این مراسم هر شبیه خوان نقش یکی از شخصیت‌های عاشورا را اجرا می‌کند و با نظمی خاص اشعاری را می‌خواند، افزود: این مراسم توسط افرادی اجرا می‌شود که از صدای خوبی برخوردارند و توانایی ارائه نمایش را دارند.

کاهنی تصریح کرد: لباس‌های این تعزیه توسط بانوانی که در هنر خیاطی مهارت دارند و موروثی از مادران به دختر‌ها مننتقل شده، دوخته و آماده می‌شود؛ تعداد افرادی که نقش اجنه دارند بین ۲۰ تا ۳۰ نفر است. سردسته آن‌ها با در دست داشتن علم «علمدار» پشت سر زعفرجن قرار دارد و همچنین یک نفر دیگر به عنوان خدمتکار زعفرجن پشت سر اوست که وسیله‌ای چوبی و چهار ضلعی شکل از چوب درخت گردو یا چنار را به عنوان سایه بان یا سایه انداز در دست دارد و بالای سر زعفرجن گرفته است.

کارشناس مردم شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی افزود: این وسیله چوبی به «چرخچه» مشهور است و به این علت چرخچه نامگذاری شده است که شبیه دستگاه نخ ریسی سنتی بوده، در پشت سر این دو نفر جنیان دیگر قرار دارند که از نظر رتبه و منزلت با هم فرقی ندارند.

کاهنی با بیان اینکه تعزیه در لغت به معنای نمایش مذهبی، سوگواری، عزاداری و یاد بود عزیزان است، اظهار کرد: تعزیه در اصطلاح نوعی نمایش مذهبی است که در بعضی از روستا‌های خراسان‌جنوبی هنوز برگزار می‌شود و یکی از اصلی‌ترین مراسم عزاداری ماه محرم به شمار می‌رود.

وی با اشاره به اینکه به تعزیه «شبیه‌خوانی» نیز گفته می‌شود و نمایشی است که در آن یکی از وقایع کربلای حسینی را اجرا می‌کنند، گفت: قبل از شبیه‌خوانی عده‌ای مقدمات مجلس را مهیا می‌کنند و ابزار و لوازم شبیه را در جای خود قرار می‌دهند که این کار با علم و خیمه برپا کردن، شروع می‌شود.

کارشناس مردم شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی با بیان اینکه وقتی مقدمات فراهم شد، شخصی به وسیله بوق «نوعی شیپور» و یا بلندگو و یا نواختن طبل افراد محل را به شبیه خوانی دعوت می‌کند، یادآور شد: مراسم تعزیه خوانی یکی از هنر‌های دیر پای مذهبی در ایران است که در خراسان جنوبی ۵۰۰ سال سابقه دارد که هر ساله برای به نمایش کشیدن صحنه‌های عاشورا اجرا می‌شود.

کاهنی با اشاره به گستره جغرافیایی این هنر در استان گفت: در روستای درخش آسیابان خراسان جنوبی در روز هفتم تعزیه‌خوانی مسلم بن عقیل، در روز هشتم تعزیه حضرت علی‌اکبر (ع)، در روز نهم تعزیه حضرت ابوالفضل (ع) و در روز عاشورا تعزیه صحرای کربلا برگزار خواهد شد.

وی افزود: در روستای مهمویی تعزیه‌های حضرت حر، امام حسین (ع)، حضرت علی‌اکبر (ع)، حضرت ابوالفضل (ع) و رحلت پیامبراکرم (ص) و در روستای خنگ نیز تعزیه حضرت ابوالفضل (ع) در روز تاسوعا و تعزیه صحرای کربلا در روز عاشورا، اجرا می‌شود.

این کارشناس فرهنگی در پایان یادآور شد: آیین تعزیه که نشانگر ارادت خراسان‌جنوبی‌ها به شهدای کربلاست، به شماره ۲۷ در فهرست معنوی کشور (ناملموس) به ثبت رسیده است.

بیشتر بخوانید:

تقویت گردشگری آیینی با نمایش جهانی مناسک محرم

آشنایی با سوگواره‌های محرم در استان یزد