هر روز بر مقدار فاضلاب روستاهای اطراف زریبار مریوان که به دریاچه وارد می شود افزایش می یابدو هیچ اقدامی برای جلوگیری از این تخریب صورت نگرفته است.
به گزارش توریسم اینترنشنال، دریاچه آب شیرین زریبار و حیات‌وحش خاص خود در استان کردستان از دریاچه‌های منحصربه‌فرد و مرکز گردشگری ایران و جهان به شمار رفته و یکی از تالاب‌ها و پناهگاه‌های حیات وحش بوده که در فهرست میراث طبیعی ایران به به ثبت رسیده است.
زریبار بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین غرب کشور و یکی از اصلی‌ترین مراکز تفریحی و گردشگری استان کردستان به شمار می‌رود که در میان دره‌ای محصور از کوه‌ها و جنگل‌های بلوط آرام گرفته و هدیه بخش زندگی و حیات است. این دریاچه ۵.۴ کیلومتر طول و حدود ۲کیلومتر عرض دارد و مساحتی حدود ۸۵۰ تا ۹۰۰ هکتار را در برگرفته است. عمق متوسط این دریاچه سه متر (دو تا پنج متر) است که از نظر عمق، وسعت و حجم آب از شرایط بسیار مناسبی برای تفریح و ورزش‌های آبی مانند قایقرانی و اسکی روی آب برخوردار است.
این درحالی است که براساس تحقیقات انجام شده “زریبار” به‌علت داشتن آب شیرین، شرایط لازم را برای رشد و زندگی انواع ماهیان پدید آورده است. از شگفتی‌های زریبار، جزیره‌های متحرکی است که در آن وجود داشته و با جریان آب و باد از کناره‌های دریاچه جدا شده و در وسط آن به چشم می‌خورند؛ گاه مساحت این جزیره‌های کوچک در زریوار به ۲۰ متر مربع هم می‌رسد.
البته این ظرفیت در حالی‌ست که هیچ رودخانه‌ای به دریاچه زریبار نمی‌ریزد و حتی زریبار سرچشمه رود مریوان یا تازه‌آباد است که از میان شهر مریوان عبور کرده و به رود سیروان می‌پیوندد. آب این دریاچه، از چشمه‌هایی که در کف آن می‌جوشد و بخشی نیز از بارش‌های جوی تأمین می‌شود. در زمستان به‌دلیل سردی هوا، سطح دریاچه یخ می‌زند اما قسمت‌هایی که محل قرار گرفتن چشمه‌های خودجوش است، از یخ‌زدگی در امان می‌مانند که خود به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری برای طبیعت‌گردان و عکاس‌های حرفه‌ای است.
از سوی دیگر حتی اگر از بحث گردشگری و اهمیت طبیعی این دریاچه در تکمیل اکوسیستم منطقه بگذریم موضوع قابلیت برگزاری مسابقات مختلف در قالب رویدادهای گردشگری دور از انتظار نیست و بسیاری از دریاچه‌های مشابه “زریبار” در آنسوی مرزهای کشورمان با همین شیوه‌ها سالانه میلیون‌ها دلار درآمد پایدار غیر نفتی را به منطقه هدیه می‌دهند، چون برگزاری مسابقات ماهی‌گیری و قایقرانی و حتی شنا در تقویم سالانه آنها گنجاده شده است و متاسفانه “زریبار” علی‌رغم تمامی این پتانسیل‌ها در آرامش خود رفته رفته زیبایی خود را از دست می‌دهد.
دریاچه زریبار مریوان در حالی به عنوان یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی غرب کشور محسوب می‌شود که سال‌هاست (۵سال) به دلیل سهل‌انگاری و بی‌تفاوتی مسئولان متولی نسبت به این ظرفیت گردشگری، فاضلاب چندین روستای اطراف وارد این دریاچه می‌شود و رفته رفته شفافیت نگین استان کردستان را کدر می‌کند. واقعیتی تلخ و غم‌انگیز که مسئولان استانی و کلیپ که در این گزارش مشاهده می‌کنید بر آن صحه گذاشته است.
از سال ۹۶ فاضلاب روستاها وارد دریاچه زریبار می‌شود
اقبال حمیدی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان کردستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در سنندج در پاسخ به این سؤال که آیا ورود فاضلاب به دریاچه زریبار مریوان صحت دارد؟ چرا این وضعیت را ساماندهی نمی‌کنید؟ توضیح داد: بله متأسفانه، فاضلاب سه روستای “کولان بخش مرکزی، سیف و محمده از توابع بخش خاوومیرآباد” در اطراف ضلع شرقی مریوان به داخل دریاچه می‌ریزد، البته دو روستا به صورت غیرمستقیم و یک روستا مستقیم وارد می‌شود و این یک تهدید است.
وی با بیان اینکه ساماندهی این فاضلاب‌ها بر عهده شرکت آبفا استان کردستان است، افزود: گرچه عملیات لوله‌گذاری و کارهای دیگر انجام شده اما شبکه فاضلابی که طراحی شده از زیر یک پل وارد دریاچه شده و تا این لحظه منتج به نتیجه و جلوگیری از فاضلاب به دریاچه نشده است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان کردستان با ذکر اینکه متأسفانه از سال ۹۶ فاضلاب روستاهای اطراف وارد دریاچه زریبار مریوان می‌شود، اذعان کرد: «عیسی کلانتری» رئیس سازمان حفاظت محیط زیست وقت کشور در سال ۹۷ در سفری که مریوان داشتند از وعده اختصاص ۲ میلیارد تومان برای ساماندهی و جلوگیری از فاضلاب این روستاها به داخل دریاچه خبر داد اما عملی نشد.
وی عنوان کرد: حتماً این مورد را به‌‌جد از شرکت آب و فاضلاب استان کردستان پیگیری کرده و به صورت کوتاه مدت هم که شده مشکل را برطرف می‌کنیم.
حمیدی با وعده اینکه برنامه‌ریزی و تصمیمات جدی برای ساماندهی و جلوگیری از ورود فاضلاب این روستاها در نظر گرفته شده است، تصریح کرد: تحقق برنامه‌ها در گرو تخصیص اعتبارات است که در صورت اختصاص در قالب برنامه مطالعات جامع زریبار عملی خواهد شد. کما اینکه تاکنون هنوز اعتباری اختصاص پیدا نکرده است.
وی در پاسخ به سؤال خبرنگار تسنیم که آیا به این وعده ساماندهی مشکلات دریاچه زریبار در دوره مدیریتی خود عمل می‌کنید؟ به صراحت پاسخ داد: مطمئن باشید چراکه برنامه‌های خاصی در قالب برنامه مطالعات جامع زریبار که سال ۹۶ به عنوان یک سند بالادستی به تمام دستگاه‌های استانی ابلاغ شده، تدوین شده است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان کردستان با بیان اینکه برنامه‌های مختلفی همچون توسعه گردشگری، فرهنگی و اقتصادی، اجرای طرح‌های مخلتف ترفیحی و … در نظر گرفته شده است، خاطرنشان کرد: همچنان که بحث حفاظت از تنوع زیستی پرندگان و آبزبان وجود دارد، توجه به گردشگری نیز در این محل در دستور کار بوده تا هم مردم منتفع و تنوع زیستی و اکولوژی اکوسیستم در زریبار نیز رعایت می‌شود.
وی در رابطه با فعالیت قایقرانان در دریاچه زریبار گفت: ما هیچ‌گونه ممانعتی دال بر فعالیت قایق پارویی و پدالی نداشته و نه تنها مخالف نیستیم بلکه حمایت کرده و از جاذبه‌های گردشگری است، منتها بر اساس مطالعات جامع زریبار مقرر شده که اینها در قالب یک اسکله حضور و به فعالیت خود ادامه دهند چراکه در گذشته چند اسکله و آلودگی و مشکلاتی ایجاد کرده بودند. البته در کنار اینها فعالان بخش پاراگلایدر به صورت غیرقانونی قایقی را در دریاچه مستقر کرده بودند که نسبت به جمع‌آوری آن و چند قایق موتوری اقدام کردیم.
حمیدی با اشاره به اینکه سالانه ۵۰ تا ۶۰ هزار پرنده از روی دریاچه زریبار مهاجرت کرده و در تالاب دریاچه که پویا و زنده است، جوجه‌‌آوری دارند، عملاً اجازه فعالیت قایق موتوری به دلیل روغن‌ریزی و آلودگی نمی‌دهیم، اذعان کرد: البته چند قایق چهارزمانه برای طرح‌های تحقیقاتی و نجات غریق در دریاچه مستقر بوده که در صورت نیاز، همکاران از آن استفاده خواهند کرد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان کردستان با ذکر اینکه هر گونه فعالیت قایق‌های موتوری در داخل این دریاچه غیرقانونی است، یادآور شد: همه اقدامات پیشگیرانه تنها به‌خاطر حفظ سرزندگی تالاب زریبار بوده و این دریاچه متعلف به تمام مردم کشور و استان کردستان بوده و باید همه با هم نسبت به حفظ این ظرفیت گرانبها احساس مسئولیت کنیم.
وعده جلوگیری از ورود فاضلاب به داخل دریاچه زریبار تا پایان امسال
محمد فرهاد، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کردستان نیز در پاسخ به سؤال خبرنگار تسنیم که چه اقداماتی برای جلوگیری از ورود فاضلاب روستاهای اطراف به دریاچه زریبار مریوان انجام داده‌اید؟ توضیح داد: شبکه و خط انتقال دو روستای “محمده” ضلع شرقی اطراف این دریاچه انجام شده، پمپاژ جداگانه داشته و به داخل رودخانه فصلی سریز کرده و به خاطر فاصله زیاد، فاضلاب آن وارد دریاچه نمی‌شود.
وی افزود: روستای سیف نیز چندین کیلومتر با زریبار فاصله داشته و فاضلاب آن مستقیم وارد دریاچه نمی‌شود، شبکه این روستا نیز انجام شده و کارها به دلیل معارض و نبود اعتبار متوقف مانده که در صورت رفع مشکلات به ایستگاه پمپاژ محمده هدایت خواهد شد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کردستان با اذعان به اینکه فاضلاب روستای کولان به دلیل نزدیکی وارد دریاچه می‌شود، تصریح کرد: شبکه و خط انتقال فاضلاب روستای کولان نیز انجام شده و در مراحل نهایی و اتصالات که با تأمین اعتبار تا پایان امسال، پمپاژ و محوطه‌سازی انجام و فاضلاب این روستا به داخل تصفیه‌خانه هدایت خواهد شد.
وی علت تأخیر در انجام پروژه جلوگیری از فاضلاب این روستاها به داخل دریاچه را ناشی از کمبود اعتبارات دانست و گفت: اعتبارات این کار از محل سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تأمین می‌شود کما اینکه تاکنون هر چقدر حدود ۵ میلیارد تومان تخصیص داده‌اند، در محل هزینه شده است.
فرهاد در حالی آخرین وضعیت این پروژه را در تماس تلفنی با مدیر پروژه‌های فاضلاب داخل شبکه در سطح استان روی بلندگو گذاشت، که هدف از این کار را اطلاع‌رسانی شفاف و بدون دخل و تصرف عنوان کرد و ابراز داشت: به جد پیگیر ساماندهی این وضعیت بوده و با خرید تجهیزات لازم، فاضلاب روستاهای اطراف زریبار را مدیریت خواهیم کرد.
به گزارش تسنیم؛ فاصلاب سه روستای اطراف زریبار در حالی همچنان به داخل دریاچه وارد می‌شود که جدا از این وضعیت تأسف‌بار، در سایه بی‌نظارتی مسئولان مربوطه استانی و شهرستانی نیز شاهد حفر چاه‌های غیرمجاز، ورود بقایای کود و سموم شیمیایی مصرف‌شده در مزارع اطراف، آبیاری فضای سبز شهری توسط شهرداری از این آب دریاچه و رشد نیزارها هستیم که در صورت تداوم این روند باید به زودی شاهد یک واقعیت تلخ و آنهم نابودی این دریاچه باشیم.
علت نام‌گذاری دریاچه زریبار
زریبار یا زریوار واژه‌های کُردی هستند که متشکل از دو واژه «زری» یا «زریا» به معنی دریا و پسوند تشبیه «وار» یا «بار» است که در مجموع معنای دریاچه می‌دهد. در روایتی دیگر نام اصلی این دریاچه را «زیراوبار» به معنای آب کف کنار می‌دانند و دلیل این نام‌گذاری را چشمه‌هایی می‌دانند آب آن را از کف دریاچه تامین می‌کند؛ زریبار و زریوار نیز تغییر یافته زیراوبار است.
علت شکل‌گیری دریاچه
دریاچه زریوار کردستان در یک فرونشست محلی به نسبت باریک در پهنه کمربند سنندج سیرجان تشکیل شده است که دو سوی غرب و شرق آن به گسل طولی شمال غربی ـ جنوب شرقی محدود می‌شود. احتمال می‌رود که این دو گسل در تشکیل این دریاچه نقش داشته باشند. مطالعات گرده‌شناسی نیز نشان داده است که دریاچه مریوان در شرایط آب‌وهوایی سرد در ۲۰ هزار سال پیش از میلاد مسیح شکل گرفته است.
زریوار، دریاچه‌ای افسانه‌ای و اسرارآمیز است که افسانه‌ها و روایت‌های مختلفی در موردش نقل می‌شود. نخستین روایت مربوط به قصه درویش و حاکم ظالم است؛ مردمان محلی این منطقه معتقدند که در محل کنونی دریاچه زریوار، شهری بود که حاکم ستمگری به نام فیله قوس داشت. یک روز درویشی به‌همراه همسرش سوار بر الاغ از نزدیکی شهر عبور می‌کرد که مأموران حاکم او را دستگیر و به شهر آوردند، اهالی شهر و مأموران، درویش و همسرش را بسیار آزار می‌دادند و مجبور به انجام کارهای سخت و طاقت‌فرسا می‌کردند تا جایی که دُم الاغی که تنها سرمایه درویش بود از جا کنده می‌شود و زن باردارش فرزند خود را از دست می‌دهد. درویش، خسته از ظلم اهالی و مأموران، نزد حاکم رفته و خواستار عدالت می‌شود؛ اما حاکم او را مورد تمسخر قرار می‌دهد و بیرون می‌اندازد.
درویش آزرده‌خاطر و دلشکسته بالای کوهی در شرق شهر می‌رود و به راز و نیاز با خالق می‌پردازد. او حاکم و مأموران و اهالی را نفرین می‌کند و می‌گوید: سرم را از سجده بر نمی‌دارم تا شهر را با آب یکسان نکنی و این قوم ظالم را نابود نکنی. چنین می‌شود که دریاچه پدید می‌آید و شهر، اهالی و حاکم ستمگرش ناپدید می‌شوند. اکنون هم قبر درویش هنوز در پای کوه در حال تماشای این دریاچه است. بر اساس همین افسانه، زریوار دریاچه‌ای شناخته می‌شود که دادخواهی کرد و به آن دریاچه دادخواه لقب داده‌اند.
روایتی دیگر نیز مربوط به گنج پنهان زیر دریاچه زریبار است که دریاچه از آن محافظت می‌کند و تاکنون نیز کسی آن را پیدا نکرده است. بنابراین احتمالا وجه تسمیه زریبار و استفاده از واژ زر در نام این دریاچه، اشاره به این گنج مدفون شده دارد.
در ادامه ویدئویی از ورود فاضلاب به دریاچه زریبار مریوان را مشاهده می‌کنید:
بیشتر بخوانید: