تعدادی از آثار باستانی کشورمان در لیست مزایده صندوق احیا قرار گرفته است که این اقدام در میان متخصصان این امر و مردم بحث برانگیز شده است.
به گزارش توریسم اینترنشنال،اوایل اردیبهشت ماه امسال طبق اعلام صندوق توسعه صنایع‌دستی و فرش دستباف و احیا و بهره‌برداری ۱۹ بنای تاریخی با هدف بهره‌برداری به مزایده گذاشته شده‌اند. این بناها شامل خانه دانشمندی، خانه آقایی‌زاده، حمام قلعه، خانه بهادرالملک، گراند هتل، خانه فخر راور، کارخانه حناسایی، ارگ راین، باغ هرندی، خانه اوشیدری، خانه ابراهیمی، حمام سالار، کاروانسرای زعفرانیه، کاروانسرای مهر، کاخ ناصرالدین‌میرزا، خانه سرهنگ ایرج، عمارت اربابی لیقوان، کاروانسرای گوئجه بئل و کاروانسرای جانانلو است.
ابهام در واگذاری ارگ راین
در کنار معرفی این آثار اما هدف از تدوین گزارش انتقاد به واگذاری ارگ راین، دومین بنای خشتی بزرگ جهان بعد از ارگ بم است که به گفته کارشناسان جزو آثار نفیس محسوب شده و اساساً دولت نباید آن را برای بهره‌برداری واگذار کند. در عین حال اگر بنای واگذاری هم وجود داشته باشد باید تا پیش از این اقدام، تمام مراحل باستان‌شناسی اثر به پایان رسیده باشد زیرا ممکن است بعد از بهره‌برداری، دستگاه‌های گنج‌یاب در آن فعال شوند. در نتیجه این پرسش مطرح می‌شود، کمیته تشخیص نفایس اساساً بر چه مبنایی ارگ راین را در لیست مزایده خود قرار داده است؟ به اضافه اینکه اگر بنا باشد، وزارت صنایع‌دستی و میراث فرهنگی و به‌تبع آن صندوق توسعه صنایع‌دستی و فرش دستباف و احیاء و بهره‌برداری، تمام آثار تاریخی را برای بهره‌برداری واگذار کنند، دولت چه نقشی در حفظ آثار تاریخی کشور دارد؟ آیا باید منتظر ماند تا تخت جمشید، آرامگاه حافظ و سعدی و میدان نقش جهان نیز برای بهره‌برداری به مزایده گذاشته شوند؟ در کنار این موضوع، گمانه‌زنی‌ها حاکی از تبدیل شدن صندوق توسعه صنایع‌دستی و فرش دستباف و احیاء و بهره‌برداری به نهادی عمومی و غیر دولتی است، آن هم صندوقی که در اساسنامه خود حق فروش آثار را هم دارد. در نتیجه با این اوصاف باید منتظر باشیم تا برخی از آثار تاریخی کشورمان به فروش بروند و از آنجایی که مالکیت شخصی در قانون اساسی بسیار پراهمیت است، مالک می‌تواند آن را تخریب کند و کم‌ترین کار ممکن نیز این است که حتی اجازه ورود هیچ کس را به ملک ندهد! هر چند به گفته کارشناسان اساس واگذاری ایراد ندارد چه بسا برخی از آثار، مالک شخصی داشته باشند اما بسیار خوب نگهداری شوند. آنچه که اهمیت دارد، این است که تمام این آثار زیر چتر قانون باشند.
ضرورت نظارت میراث پر نفیس بودن یا نبودن اثر
احسان ایروانی، رئیس سابق صندوق توسعه صنایع‌دستی و فرش دستباف و احیا و بهره‌برداری در این باره به روزنامه سازندگی می‌گوید: آنچه که اهمیت دارد این است که هر اثری پیش از آنکه به صندوق برای واگذاری سپرده شود باید از صافی نفیس بودن یا نبودن بگذرد تا این چنین در ماجرای واگذاری حدس و گمان و مساله به وجود نیاید، پس اگر کوتاهی باشد قطعاً این کوتاهی از سوی وزارت میراث فرهنگی است. بخش خصوصی هم اثر را به فرض اینکه نفیس نیست گرفته و در آن سرمایه‌گذاری می‌کند و هر اتفاقی هم که بیفتد، ربطی به بخش خصوصی ندارد. کامبیز مشتاق‌گوهری، فعال حوزه میراث فرهنگی نیز در گفت‌وگو با سازندگی معتقد است؛ اینکه یک دولت بخش‌هایی نتواند تمام آثار تاریخی را حفظ و مرمت کند، طبیعی است و باید با همراهی بخش خصوصی این فرآیند جلو برود. هر چند که این موضوع در رابطه با آثار غیر نفیس است و اساساً آثار نفیس نباید در لیست واگذاری‌ها بیایند. آن هم در شرایطی که واگذاری‌ها پرابهام است. او ادامه می‌دهد: معلوم نیست که این واگذاری‌ها به چه شرکت و اشخاصی است و اساساً جزئیات آن به چه نحو است؟ آیا صرف سود رساندن به یک گروه خاص این اتفاق می‌افتد یا هدف این است که اثر برای مردم ایران جاودانه باقی بماند؟ آن هم در کشوری که اوضاع گردشگری آن ورشکسته است و اساساً تعداد بسیار اندک گردشگر خارجی کمکی به رونق آن نمی‌کند.
در ادامه گزارش به معرفی ۱۹ اثر تاریخی که به مزایده گذاشته شده است، می‌پردازیم:
خانه دانشمندی
این خانه یکی از میراث تاریخی استان یزد است. خانه دانشمندی یکی از نمونه خانه‌های قاجاری است که تزئینات آن شامل آجرکاری و چوبی است و مصالح آن شامل آجر، کاهگل و گچ است.
خانه آقایی‌زاده
خانه آقایی زاده یکی از آثار ملی ثبت شده ایران در یزد است که قدمت آن مربوط به قاجاریه است و در تاریخ ۱۳۸۴/۰۵/۲۲ به شماره ثبت ۱۳۱۰۲ در مجموعه آثار تاریخی ایران ثبت شده است.
حمام قلعه
حمام قدیمی قلعه معروف به حمام حاج‌محمد سعید در یکی از محله‌های قدیمی و اصیل شهر همدان به نام محله قاشق نراشان یا محله قلعه در خیابان شریعتی قرار دارد. حمام قلعه مربوط به دوره قاجار است و مساحتی حدود ۱۵۰۰ متر مربع دارد.
خانه بهادرالملک
خانه بهادرالملک از بناهای تاریخی بردسیر است که توسط عبدالمظفرخان سرتیپ، مشهور به بهادرالملک و ملقب به ابدال در دوره قاجار ساخته شد. این بنا همچون اکثر ابنیه دوره قاجار در این منطقه با پلان حیاط مرکزی و فضاهای اطراف ایجاد شده است.
گراند هتل
این هتل در زمینی به مساحت ۱۳۰۰ متر مربع توسط مهاجر قفقازی به نام با قرخان شروع به کار کرد. گراند هتل با بهره‌گیری از هتل‌های اروپایی باعث شده است که نظر بسیاری از مسافران و گردشگران ایرانی و خارجی را به خود جذب کند. اما حالا در خیابان لاله‌زار به حالت مخروبه در آمده است.
خانه فخر راور
خانه فخری که در شهر راور قرار دارد و امروزه یکی از آثار گردشگری این شهر به شمار می‌رود از دوران پهلوی اول باقی مانده و براساس کتیبه سردر آن در سال ۱۳۲۷ ساخته شده است. این اثر به خاطر معماری خانه و زیبایی‌ای که دارد، در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۱۸۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
کارخانه حناسایی
کارخانه حناسایی، کارخانه در زمان پهلوی اول به دست تاجر بمی ساخته شده است. در کارخانه حناسایی همان‌طور که از نام آن پیداست، حنا را از منطقه نرماشیر بم یا شهرهای دیگر ایران برای کوبیدن به کارخانه می‌آوردند که پس از ساییدن، آنها را در بازارهای منطقه به فروش می‌رسانند. در حال حاضر نیز در داخل کارخانه حناسایی، سنگ‌های بزرگ که برای کار ساییدن بوده است به چشم می‌خورد.
ارگ راین
این ارگ در ۱۰۰ کیلومتری شهر کرمان است. این بنا حدود ۲۲ هزار متر مربع وسعت دارد و قدمت آن به دوران ساسانیان بر می‌گردد. جالب است بدانید که حتی تا همین ۱۵۰ سال قبل هم در آن سکوت می‌شده است. قدمت این ارگ به دوران ساسانیان ربط داده شده و بعضی از منابعی که امروزه موجود است، می‌گویند که این ارگ در دوران پادشاهی یزدگرم سوم وجود داشته است، دوره‌ای که با حمله اعراب به کرمان همراه شد اما آنها نتوانستند وارد ارگ شوند. بعضی از افراد ارگ راین را به نام ارگ میرزا‌حسین‌خان می‌شناسند چون در زمان نادرشاه افشار، یکی از دژهای فرمانروایی او بوده است.
خانه هرندی
در دوره قاجار باغ‌های متعددی در کرمان احداث شد که باغ هرندی یکی از آنهاست. محمدرضاخان عدل‌السلطان که یکی از صاحب منصبان نظامی کرمان بود، در سال ۱۲۹۰ قمری /۱۲۵۲ خورشیدی باغ را خارج از حصار کرمان ساخت.
بیشتر بخوانید: