شهر سوخته، یکی از تمدن های بزرگ ایران باستان بود که بیش از ۵ هزار سال قدمت داشت. اما پس از گذشت زمان به دلایل گوناگونی، این تمدن رفته رفته به سوی نابودی رفت.
برای آشنایی با شهر سوخته سیستان و بلوچستان تا انتهای این مطلب با توریسم اینترنشنال همراه باشید.
آشنایی با شهر سوخته
شهر سوخته یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های بشری است که بر اساس مستندات و مشاهدات باستان‌شناسان و مورخان بالغ بر پنج‌هزار سال قدمت دارد. این منطقه که در ساحل دریاچه هامون و کرانه‌های رود هیرمند قرار دارد یکی از شهرهای مهم در مسیر ارتباطی شبه قاره هند و بین‌النهرین در دوران باستان بوده است.
تاریخ شکل‌گیری و احداث این شهر به هزاره سوم پیش از میلاد مسیح نسبت داده می‌شود. برخی از باستان‌شناسان سابقه سکونت در این منطقه را معاصر با عصر برنز دانسته و گروه دیگری بر این باور هستند که قدمت این شهر به دوران تمدن عیلام برمی‌گردد.
با وجود تمامی آراء و عقاید مختلفی که در ارتباط با دوران شکل‌گیری و توسعه تمدن در شهر سوخته وجود دارد، آنچه مسلّم است توسعه‌یافتگی و شکوه این دولت-شهر باستانی است. با توجه به اینکه دریاچه هامون در دوران باستان و بیش از پنج هزار سال قبل دریاچه‌ای پر آب بوده که توسط رود بزرگ هیرمند تغذیه می‌شده است، سرسبزی و حاصلخیزی این منطقه دلیل اصلی شکل‌گیری شهر سوخته بوده است.
این شهر بیش از ۲۸۰ هکتار مساحت داشته و از پنج بخش اصلی تشکیل شده است. هشتاد هکتار از مساحت شهر به منطقه مسکونی در شمال شرقی اختصاص داشته و گورستان، بخش مرکزی، ناحیه مخصوص فعالیت‌های صنعتی و اداری از دیگر مناطق این شهر به‌شمار می‌روند.
نخستین نشانه‌هایی که از وجود یک منطقه باستانی عظیم در این منطقه خبر می‌داد در دوران قاجار و توسط یک مستشار نظامی بریتانیایی با نام کُلنل بیتس گزارش شد. مدتی بعد باستان‌شناس مشهور مجارستانی-بریتانیایی، سِر مارک اورل اشتین، در سال ۱۹۳۷ کاوش‌های دقیقی در این منطقه به انجام رساند و گزارش‌های ارزشمندی از وجود یک شهر باستانی بزرگ در این منطقه ارائه داد.
پروژه کاوش و تحقیقات گسترده در این منطقه در سال ۱۹۶۷ توسط باستان‌شناسان ایتالیایی آغاز شد و با اضافه شدن گروهی از باستان‌شناسان و دانشمندان ژاپنی ابعاد وسیع و گسترده‌ای پیدا کرد.
بیش از یک دهه تحقیق و کاوش توسط دانشمندان ژاپنی و ایتالیایی نتایج و کشفیات ارزشمند و حیرت‌انگیزی به همراه داشت. ادامه تحقیق و کاوش در شهر سوخته در اواسط دهه ۱۳۷۰ شمسی و تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از سر گرفته شد.
شهر سوخته به‌دلیل وسعت و سطح بالای توسعه‌یافتگی در دوران باستان، ظرفیت بالایی برای تحقیقات تاریخی و علمی دارد. به همین دلیل بررسی تاریخچه شهر سوخته و مراحل اکتشاف در این منطقه همچنان به‌صورت مداوم و پیوسته ادامه دارد.
بازدید از شهر سوخته
در حقیقت در شهر سوخته بر خلاف آنچه از نامش استنباط می‌شود، هیچ آتش سوزی بزرگی رخ نداده است. این اسم را یک افسر نظامی انگلیسی به نام کلنل بیت، به دلیل وجود خاکسترهای زیاد پیرامون شهر بر آن گذاشته است.
اما این خاکسترها محصول کوره‌های تولید اشیای فلزی بوده است و به عنوان پسماند در بیرون از شهر انباشته می‌شده است. شهر سوخته در اثر کاهش آب و تغییر مسیر رود هیرمند و خشک شدن اقلیم منطقه متروکه شده و جنگ بزرگی در آن رخ نداده است.
برای نمایش و همچنین امور پژوهشی و باستان شناسی درباره تمدن شهر سوخته، یک موزه و پژوهشکده در نزدیکی محوطه ساخته شده است. در این موزه، اشیای یافت شده مانند سفال و اشیای گوناگون مورد استفاده در زندگی مردمان این شهر به نمایش گذاشته شده است. همچنین مدلی از ساختار کفن و دفن مردگان در این شهر، بازسازی شده و در موزه شهر سوخته به نمایش درآمده است.
بازدید از محوطه شهر سوخته و موزه شهر سوخته که در این مجموعه قرار دارد، دارای ورودیه است. اگر زمان رفت و برگشت به شهر سوخته را در نظر نگیریم، پیشنهاد می‌کنیم حدود ۲ ساعت زمان برای بازدید از محوطه و موزه آن در نظر بگیرید.
برای رفتن به شهر سوخته دو گزینه پیش رو دارید. یا باید اول خود را به شهر زابل برسانید و سپس جاده زابل-زاهدان را به سوی جنوب حرکت کنید. گزینه بعدی این است که با قطار یا هواپیما به شهر زاهدان بروید و سپس ۱۷۵ کیلومتر به شمت شمال و به سوی شهر زابل برانید. در مسیرتان به منطقه تاسوکی و پلیس راه آن می‌رسید و این یعنی هنوز ۴۰ کیلومتر تا شهر سوخته فاصله دارید.
شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان و ۵۰ کیلومتری جنوب شهر زابل قرار دارد. شهر سوخته در تپه‌هایی بلند با ارتفاع بین ۱۲ تا ۱۸ کیلومتر و بین رودهای هامون و هیرمند واقع شده است.
شهر سوخته امروزه در منتهی الیه شرق ایران و در فاصله‌ای کوتاه از مرز ایران و افغانستان واقع شده است و با زاهدان در حدود ۱۷۰ کیلومتر فاصله دارد. فاصله بین شهر سوخته تا فرودگاه زابل ۶۰ کیلومتر است و طی کردن این مسیر در حدود ۵۰ دقیقه زمان می‌برد.
فرودگاه زابل به شهرهای تهران و مشهد پرواز دارد. با توجه به فاصله طولانی شهر سوخته تا تهران و نقاط دیگر کشور، بهترین راه برای رسیدن به این منطقه، سفر هوایی مستقیم و غیر مستقیم است.
فاصله تهران تا شهر سوخته در حدود ۱۵۰۰ کیلومتر است و برای طی کردن این مسافت باید ابتدا به سمت شاهرود بروید و سپس به سمت سبزوار ادامه مسیر دهید. در ادامه در جهت جنوب حرکت کنید و با گذشتن از شهرهای گناباد و بیرجند، در نهبندان به سمت چپ بپیچید. از نهبندان تا زابل مسافتی در حدود ۱۷۰ کیلومتر پیش رو دارید. شهر سوخته در ۵۰ کیلومتری جنوب زابل قرار دارد.
مسیر دیگر تهران به شهر سوخته از طریق جاده قم و گذشتن از شهرهای کاشان، یزد و کرمان است. از کرمان نیز باید به نهبندان بروید و مانند قبل به زابل برسید. این مسیر کمی از مسیر قبل طولانی‌تر است.
اگر در شهرهای دیگر اقامت دارید با توجه به محل اقامت خود به یکی از شهرهای زاهدان، کرمان یا بیرجند بروید و سپس به سمت زابل و شهر سوخته ادامه مسیر دهید.