آشنایی با معبد تاریخی خورهه؛ تخت جمشید استان مرکزی

همه افراد جامعه استان مرکزی را با صنعت و کارخانه های تولیدی می‌شناسند؛ اما باید این استان را زمینه ساز بسیاری از تحولات در کشور بدانیم و از این رو تعجبی ندارد که در این استان آثار باستانی بسیاری وجود داشته باشند.

در این مطلب با توریسم اینترنشنال همراه باشید تا شمارا با آتشکده تاریخی خورهه آشنا کنیم.

آشنایی با آتشکده خورهه

مجموعه بقایا و ستونهای خورهه از جمله مهمترین آثار بر جای مانده از دوران باستان ایران زمین است که مورخان از این مجموعه به عنوان، آتشکده، معبد، کاخ و مرکز برگزاری جشنها و مراسم های مذهبی و ملی، عمارت و منزل ییلاقی و قبرستان یاد کرده اند که در دوره های باستان و دوره اسلامی مورد استفاده بوده است.

در کاوش های به عمل آمده از این منطقه، آثار متعددی از دوره سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان و دوره اسلامی به دست آمده است که نشانگر کاربردهای مختلف آثار این منطقه در دوره های مختلف بوده است.
خورهه در اوستا به مفهوم محل برآمدن خورشید است و از سویی کلمه خور در این کتاب به مفهوم منطقه ییلاقی است.

این منطقه در شمال شرق محلات و در بین روستاهای دودهک، ورین و آب گرم، در کنار رودخانه خورهه قرار دارد.بررسی تحقیقات انجام شده و آثار کشف شده در دشت و ارتفاعات خورهه نشان می دهد سابقه سکونت و قدمت منطقه به هزاره دوم قبل از میلاد باز می گردد.این منطقه دارای اسناد تاریخی است و “لویی واند نبرگ” در کتاب باستان شناسی ایران باستان به نقل از هرتسفلد آورده است: “قابل تذکر است کمی به سمت جنوب در خورهه که سر راه اراک به کاشان است، معبدی است که هنوز دو ستون یونانی در آن پا برجاست.”

پایه این ستون ها مدور ساده و سر ستون ها به سبک و شیوه ایونیک که نوعی دیگر از ستون سازی یونان با افکار و اسلوب محلی است، ساخته شده است.اولین نقشه این منطقه توسط مهندس حاکمی در سال ۱۳۵۵ با تحلیل معماری کشیده شد.

بنای تاریخی خورهه در مساحتی حدود ۳۵۵۰ متر احداث شده که شامل سه بخش ایوان اصلی، مجموعه بخش شمالی و مجموعه بخش غربی است.ایوان اصلی دارای ۱۲ ستون در دو ردیف بوده و در چهار طرف دارای دیواره جرز مانندی است.

ارتفاع ستون ها به بیش از هفت متر رسیده که با توجه به حجم سقف ایوان ها ارتفاع ستون ها به بیش از ۹ متر می رسیده است.دو ستون از این مجموعه برجای مانده است. ستونها سنگی و با توجه به وجود معادن سنگ در محلات، جنس آنها از نوع تراورتن بهترین نوع سنگ است.

ویژگی‌های سایت تاریخی خورهه

سایت تاریخی خورهه در حال حاضر بسیار آسیب‌دیده و تنها ۲ ستون بزرگ این بنا برجای مانده است. این اثر باستانی را در ابتدا برخی از محققان از جمله هرتسفلد اثری مربوط به دوره سلوکی معرفی کرده بودند.

شاید سرستون‌های باقی مانده از این بنا که ترکیبی از معماری یونانی در خود داشت سبب شده بود که چنین نظریه‌ای در مورد آن داده شود. این در حالی است که تحقیقات روی این سایت تاریخی نشان داد که بنای مزبور مربوط به دوره اشکانی بوده و در هزاره اول قبل از میلاد ساخته شده است.

نظرات بسیاری در مورد نوع بازمانده‌های بنایی که در محوطه تاریخی خورهه است، وجود دارد. برخی محققان آن را یک معبد باستانی مانند معبد آناهیتا دانسته‌اند و برخی دیگر آن را یک بنای دارای خاصیت هلنیستی یونانی ذکر کرده‌اند. برخی نیز آن را بقایای یک آتشکده باستانی دانسته‌اند.

این در حالی است که تحقیقات باستان‌شناسی روی بنا نشان می‌دهد که این بنا نه یک معبد و نه یک آتشکده بوده، بلکه یک کاخ اختصاصی بوده که در قرون اول قبل از میلاد ساخته شده و تا پایان دوره اشکانی حیات داشته است. باستان‌شناسی در این منطقه آثار و سفال‌هایی را نیز از دوره اسلامی به دست داده است.

از طرفی تحقیقات در منطقه تاریخی خورهه نشان داده که این مکان باستانی در عصر ایلخانان نیز به گورستانی تبدیل شده که اسکلت‌های به دست آمده از منطقه چنین نظریه‌ای را اثبات کرده است.

این آثار با آثاری چون تخت جمشید از نظر نقش بندی تفاوت داشته و از پایه ستون به طرف بالا به شکل مخروطه ناقص باریک ساخته شده و سطح مخروط ها حلزونی است.

بر اسا اسناد موجود تا سال ۳۷۸ هجری چهار ستون پابرجا بوده است که به مرور تخریب شده اند.اکثر آثار کشف شده در این منطقه به سال ۱۳۵۵ بازمی گردد و در بین آثار کشف شده، می توان به پیه سوز سفالی، کوزه دسته دار، کوزه کروی، قطعات سنگی تزئینی و شیشه، اشیاء فلزی و اسکلتهای انسان اشاره کرد.

راه های دسترسی به ستونهای خورهه محلات، جاده محلات به آبگرم، سپس خورهه با جاده آسفالته حدود ۲۰ کیلومتر همچنین جاده قم به اصفهان، نرسیده به شهر دلیجان و در ۷۰ کیلومتری قم، روستای دودهک سپس به سوی خورهه با حدود ۱۲ کیلومتر.مجموعه باستانی و تاریخی خورهه محلات از آثا باستانی کشور که محلی برای مطالعه باستان شناسان است با شماره ملی ۱۳۱ در آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.